Il Messale di Gjon Buzuku

  ZEF GIUSEPPE CHIARAMONTE,

Il “Messale”di Gjon Buzuku (1555). Un hapax in lingua albanese tra riforma,controriforma e islam. in Rivista Liturgica, anno XCVIII, terza serie, n. 6, novembre-dicembre 2011, pp.1063-1073.

RIVISTA LITURGICA ha pubblicato uno studio di Zef Chiaramonte dal titolo:  Il “Messale” di Gjon Buzuku (1555). Un hapax in lingua albanese tra riforma, controriforma e islam. Il contenuto viene così anticipato nel sommario:   L’impianto dei Turchi nei Balcani (sec.XIV) favoriva, quando non imponeva, la conversione all’Islam. Mentre Greci, Serbi e Bulgari resisteranno puntando sulla liturgia bizantina celebrata nelle loro rispettive lingue, i Croati e gli Albanesi cattolici cercheranno in vari modi di forzare una delle caratteristiche dell’universalismo romano: il latino. L’opera più vasta e più completa tra i tentativi esperiti per introdurre la lingua materna nella liturgia cattolica è quella di Giovanni Buzuku, il cui Messale, nell’unico esemplare superstite, oggi presso la Biblioteca Apostolica Vaticana, è stato scoperto nel 1740 e ri-scoperto nel 1909. Da  quest’ultima data partono gli studi che lo riguardano, oltre a due edizioni critiche. Il presente lavoro vuole lumeggiarne gli aspetti più propriamente storici e liturgici, finora lasciati in ombra dagli studiosi, mentre si attende l’esito di ricerche presso gli archivi vaticani, alle tracce di eventuale documentazione superstite.  

RIVISTA LITURGICA ka nxjerrë nga shtypi një punim i Zef Kjaramonte-s me titullin: “Meshari” i Gjon Buzukut (1555). Një hapax në gjuhën shqipe midis reformës kundërreformës dhe islamit. Përmbajtja e punimit është përmbledhur italisht dhe anglisht si vijon:   Vendosja e Turqëve në Ballkan (sh.XIV) shtynte, kur nuk imponente, kah feja islame. Ndërsa Grekët, Serbët dhe Bullgarët benin qëndresë duke u mbështetur te liturgjia bizantine e meshuar në gjuhët amtare përkatëse, Kroatët dhe Shqiptarët katolikë do të përpiqen në mënyra të ndryshme ta tejkalojnë njërën nga karakteristikat e univerzalismit romak: latinishten. Vepra më e përsosur në këtë fushatë për të zëvendësuar latinishten me gjuhën amtare në liturgjinë katolike është vepra e Gjon Buzukut, Meshari i të cilit , në unikatin e shpëtuar, sot rradhitur në Bibliotekën Apostolike e Vatikanit, u zbulua më 1740 dhe u ri-zbulua më 1909. Nga kjo data e fundit fillojnë studimet përkatëse, përveç dy botimeve kritike. Ky punim përpiqet të zbardhë aspektet më të veçanta nga pikëpamja historike dhe liturgjike, deri më sot ende nën hye, ndërsa po priten rezultatet e një pune kërkimore të ndërmarrë në arkivet e Vatikanit.