Tempo matto !? - Lënësia e motit ... ... di Paolo Borgia

Da noi mangiare il pane schietto intinto nel sale insieme a qualcuno

è una antica simbolica liturgia che sugella una profonda amicizia.

Più prosaicamente lo ritroviamo il sale nella sarda salata, posta al centro della tavola per eccitare l'appetito dei commensali con il solo suo odore. 

Anche qui, seppure in modalità scherzosa emerge, come paradigma esistenziale, il connubio della dignità con la povertà, nella nostra antica civiltà. E questo a dispetto della scala del povero Maslov.

Oggi però acciughe e sarde...

Tempo matto!?

Gerarchia dei bisogni secondo

Abraham Maslow

Psicologo

Venivano dai porti della Campania verso la fine di maggio le lampare, per pescare le acciughe nel mare antistante a Fiumicino. Sul finire del secolo scorso non vennero più, perché le acciughe erano scomparse da quel mare. Ora sono almeno quattro anni che nei mercati romani le acciughe si trovano e sono più piccole, non più lunghe di dieci centimetri: sono pesci di allevamento. Lo avevano detto alla Università della Tuscia (Viterbo), che acciughe e pesce spada non avevano più sufficienti difese immunitarie.
Dovremo abituarci a mangiare pesci insapori di allevamento o pesci di provenienza oceanica. Oppure dovremo chiederci, che cosa stia succedendo al mare, infatti ci siamo dotati di depuratori fognari, abbiamo ridotto l’impiego della plastica, blocchiamo il traffico delle automobili per lo smog delle città, controlliamo le caldaie da riscaldamento, installiamo pannelli solari fotovoltaici e fluido-termici, imbrigliamo l’inquinamento delle industrie, eppure assistiamo impotenti alla trasformazione delle caratteristiche termiche del mare, che ora sembrerebbe più protetto di cinquanta anni fa. E invece il Mediterraneo è surriscaldato, specie lo specchio d’acqua che bagna le Isole Baleari, il Golfo del Leone e l’intero Mar Egeo. Questi mari da luglio ad agosto ormai raggiungono e superano tranquillamente temperature di 32°C, ben al di sopra dei 23°C che si raggiungevano in precedenza. Solo il Golfo di Gabes, il Golfo di Sidra e il mare antistante Gaza raggiungevano i 25°C.

Non possiamo pensare che Francia, Spagna, Grecia e Turchia stiano bleffando sulle reali condizioni di depurazione delle fogne e degli scarichi di combustione nella atmosfera, né che i loro governi siano così sconsiderati da chiudere tutt’e due gli occhi di fronte agli eventuali “delitti ambientali” dei loro cittadini fraudolenti.

L’unica ipotesi che ci resta, pertanto, è quella di un decadimento più lento, più di quanto era stato pronosticato: una dissoluzione ed un affondamento successivo delle sostanze inquinanti, frutto dell’attesa reazione naturale delle sostanze impure con l’acqua salina.

A me sembra, poi, che ci sia una generale sopravvalutazione dei fenomeni presenti nella atmosfera ed un disconoscimento, una sottostima della gravità del danno ambientale nell’elemento acqua-mare tout court.

Questo ci può sembrare singolare, perché il maltempo siamo abituati a connotarlo dalla quantità di pioggia, dalla sua velocità di caduta e dalla durata delle varie meteore. In realtà ciò non è completamente vero. E questo bisogna chiarirlo definitivamente, onde evitare di attribuire delle responsabilità dove non ci sono, come è accaduto anche di recente con la disgrazia occorsa nelle Gole del Raganello.

Sappiamo che gli acquazzoni, i temporali con rovescio sono caratteristici della calda estate dell’Italia Settentrionale, specie del Triveneto. Qualche volta a luglio ed ad agosto i temporali pomeridiani si verificano anche più a sud, in prossimità dei rilievi nelle zone interne, Nel caso della Calabria è difficile stabilire le zone interne del territorio, proprio perché la maggior parte dei paesi sono ‘marittimi’ (vista al mare). Rispetto alla situazione Mediterranea precedente, le aumentate temperature della superficie dell’acqua del mare ‘generano’ imponenti forme nuvolose irregolari, non frontali, anche a grappolo, “abnormi” nella dimensione, nella consistenza e nelle conseguenti precipitazioni estese, molto persistenti e molto molto abbondanti (alluvionali).

Essere colti in un baleno da questi eventi per i nativi o, peggio, per gli ignari villeggianti, significa dover affrontare qualcosa di cui non si ha precedente esperienza diretta e che talvolta risulta fatale.

Da ciò è facile comprendere come al di là dei mutamenti climatici già avvenuti e quelli a venire, dovremo prendere in considerazione una fenomenologia non consueta, che scaturisce dall’accresciuto gradiente termico verticale dal suolo verso la quota e che incrementa la violenza del vento, la quantità delle precipitazioni istantanee ed accumulate e la loro durata nel tempo, che necessita di un incremento più puntuale del monitoraggio del nostro mare.

Paolo Borgia

Lënësia e motit

Vinin nga portet e Kampanies te të sprasmet ditë të majit varkët me llambat, për të peshkuar açugët, sardelet te dejti përballë Fiumiçinot. Çë nga fundi i shekullit të shkuam ngë erdhën më sepse sardelet u zhdukën nga ai dejt. Nanì ka të paktën katër vjet çë te tregjet romane sardelet gjënden dhe janë më të vogla, jo më të glata se dhjetë centimetre: janë peshq vivari. E kishin thënë nga Universiteti i Tushës (Viterbo), se sardelet dhe peshku-shpatë ngë i kishin më mbrojtje imunitare të mjaftueshme.

Duhet të mësohemi të hamë peshq vivari të pashije o peshq me prejardhje oqeanike. Përndryshe duhet të pyesim veten, çë ësht’e i ndodhet dejtit, në të vërtetë u pajuam me pastruese gjirizesh, pakësuam përdorimin e plastikës, bllokojmë trafikun e automobilavet për smog-un e qytetevet, kontrollojmë kaldajat e ngrohjes së shpìsë, instalojmë panele diellore fotovoltaike dhe fluido-termike, i vëmë frerin ndotjes së industriavet, e megjithatë jemi spektatorë të pafuqishëm për transformimin e karakteristikat termike të dejtit, çë nani kish të dukej më të mbrojtur se pesëdhjetë vjet prapa.

Dhe përkundër Mesdheu është i mbinxehur, më se gjithë sipërfaqja e ujit çë lag Balearet, Gjirin e Luanit dhe tërë Egjeun. Këta dejte nga korriku ngjera te gushti nanimë arrijnë dhe shkojnë me qetësì 32°C, shumë më sipër se 23°C çë arriheshin më parë. Vetëm Gjiri i Gabes, Gjiri i Sidrës dhe dejti çë lag Gazën arrijnë 25°C.

Ngë mën’të mendojmë se Franca, Spanja, Greqìa dhe Turqìa jan’e blofojnë për kushtet reale e pastrimit të gjirizevet dhe të shkarkimevet të djegjevet në atmosferë, as se qeverìtë e tyre të jenë aq kryegrisur sa të mbyllin të dy sytë përballë “krimevet ambientale” eventuale të qytetarëvet mashtrues të tyre.

E vetmja hipotezë çë na qëndron, prandaj, është ajo e njëi rënieje më të ngadalshme, më se sa kle parashikuar: një shpërbërje dhe një fundosje e pastajme të lëndëvet ndotëse, fryt i së priturës reaksion naturale të lëndëvet të papastra me ujët të kyprim.

Mua më duket, pra, çë të jetë një i përgjithshëm mbivlerësim të dukurìvet të pranishme tek atmosfera dhe një mosnjohje, një nënvleftësim të rëndësìsë së dëmit ambiental te elementi ujë-dejt ‘tout-kourt?

Kjo ndodhje mën’të na duket të jashtëzakonshme, sepse motin e keq jemi të mësuar t’e bashkëpërcaktojmë nga sasìa e shiut, nga shpejtësìa e rënies dhe nga sa *ndurisin(durojnë) meteorët e ndryshëm. Në realitet kjo ngë është tërësisht e vërtetë. Dhe këtë duhet t’e kullojmë një herë e mirë, për të mos i përpiqemi t’i ngjitim fajin ku ngë ka, si u ndodh pak qërò më parë me fatkeqësìnë te Grikët e Raganieles.

E dimë se rrebeshet, shtrëngatat me rrushgjer janë karakteristike e verës së nxehtë të Italìsë Veriore, mbi të gjitha të Trivenedikut. Ndonjë herë te korriku dhe te gushti shtrëngatat pasditore ndodhen më në jug, ndanës lartësìvet te zonat e brëndshme. Në rastin e Kalabrìsë është vështirë të caktohen zonat e brëndshme të territorit, pikërisht pjesa m’e madhe e katundevet është ‘detare’ (në pamje dejti). Në krahasim me situatën e mëparshme, të rriturat temperatura të sipërfaqes së ujit të dejtit ‘gjinojnë’ forma madhështore vranësirash të parregullta, jofrontale, edhe rremba-rremba, “të stërmëdhà” në përmasë, në dendësì dhe në reshjet konsekuente gjithasajtën, shumë të pandërprerë dhe shumë të bollshëm (përmbytëse).

Të jesh zënë vetëtimthi nga këto ndodhì për vendasit o, më lik, për pushuesit, do të thetë se duhet bërë ballë ndonjëi gjëje për të cilën ngë ka përvojë të mëparshme të drejtë dhe çë ndonjëherë del fatale. Nga kjo është e lehtë të ndëlgohet si mbatanë ndërrimevet klimatik çë më parë të ndodhur dhe të atyre çë ka vijnë, duhet të marrim parasysh një fenomenologji të pazakonshme, çë buron nga një i zmadhuam gradient termik vertikal, nga dheu drejt lartësìsë dhe çë shton fuqin, forën, furìnë, vrullin e erës, sasìnë e reshjevet e çastit dhe të atyre të grumbulluar dhe zglatjen e tyre te qëroi, çë do një shtim më të përpiktë të kontrollimit të dejtit tënë.

P. Borgia