Entriamo nella Santa e Grande settimana di Pasqua di Resurrezione, che inizia con il venerdì della resurrezione di Lazzaro, amico fraterno di Gesù: la conferma per noi della Sua grande amicizia.
Saluti augurali
Paolo Borgia
zgledhje e lirë
përsiatje
arbëreshe e Pashkëvet
Ca qërò prapa me një mik, çë ka një vizion të botës të largët nga imi,
qëndruam për një çikë vetëm glatë pasdrekës: në njëfarë moment më pyeti si bëja
u’ të kisha besë. Iu përgjegja atij se në vërej të kijuarit (kozmosin), më vjen
spontan të mendoj një Krijues dhe të mbahem për krijesë. – E pra? – më pyeti. Mah, pra mbetja ë’ poezì – i thash – dhe traditë;
nganjerì me të tijën, çë kërkoj të ndëlgoj; edhè nëse her’e herë më vjen keq të
mendoj një Perëndì me kurmin gruaje dhe me kryet elefanti o çë tjetër di u’. –
Ëj! E për dogmët si bën? – më ndiq. Për
fat të mirë kujtova fjalët çë prifti i drejton Perëndìsë te Liturgjia Hyjnore e
Jan Gojarit – kështù quhet mesha lindore: «Pse Ti je Perëndìa i pashprehshëm, i
papërfytyrueshëm, i padukshëm, i pandëlgueshëm, përherë jetues dhe përherë i
njëjti: Ti dhe Yt Bir dhe Shpirt yt i Shenjt». Për këtò fjalë, i bëra të vërejë, çë janë përdorur çë më parë se
tek i katërti shekull, zhvillohen dhe jetojnë kushtet mundësìe të ngjarjevet mbinatyrore
të traditës sënë, edhè nëse ngë t’ishin dogmatizuar, sot më shumë se ahierna për
arsye se kemi një sasì njohje më të madhe për gjërat natyrore.
Por nanì adunarem (/marr vetëdije)
se ngë ka po poezì te tradita por edhè zhvillimi i qytetërimit çë ka themeluar
mbi besimin e përbashkët një të bukur pjesë të historìsë së njerìut. Për këtò
gjëra ë’ vështirë të ia dihet të ndëlgohen mekanizmet e burimit – na kemi
ndërruar – por sigurisht përherë, dejë thësha, gjejmë te brëndesìa e tyre krijimin
e të drejtës (private) çë shprehet nëpër disa kufizime vënë sjelljevet ndaj çdo
qytetari ndaj gjithë tjerëvet me urdhra dhënë shpesh nga një hyjnì dhe çë
prandaj bëhen edhè urdhra të hjerueshëm, urdhërime. Niset nga shpallja e
zotërìsë hyjnore, hjeruezohet roli i prindravet materialë çë kryejnë qëllimin
hyjnor të gjinojnë dhe i jipet rëndësì ditëvet pushimi ndaj atyre pune, janë
ditë feste për të tërin komunitet gjithë bashkë. Dhe ngë i lypsen kurrë ndalimet
të bësh o edhè vetëm të mendosh, të dëshirosh. Vete vetë se gjithë atë çë ngë
ë’ ndaluar, mënd të bëhet lirisht dhe çë si zakonë bëjmë pa u marrë mendim dhe
çë përkundra ndoherë janë gjëra çë na pyesin kur vemi tue kërkuar përgjegje
ndjenje.
Na veprojmë për të kënaqur të duhura o vetëm dëshira në mënyrë e vetëdijshme
por më të shumtat e herëvet pa dijtur Më të vështirë ë’ të përcaktohet rrenja e
të gjithë këtyre të duhura; u duh shumë qërò për të shkuar nga origjinali ankth
(/idè fikse) seksual (edhè para-froidian) për të arritur tek i sotmi më racional
dallim, diferencim ndër arsye ekomomike, kënaqësì vetjake dhe konsideratë të
tjerëvet. Veprat tona çë nga qëronje të stërlashtë kanë shtatë shkaqe (ndoshta
për të qartën simpatì për këtë numër magjik të kabalës). 1. prestigj, 2. fitim,
3. emulim, 4. qetësì, 5. përzëmërsì-seks, 6. shëndet-pushim, 7. ngopje-komoditet.
Kryerja, arritja, plotësimi i çdo njëri nga këtà shkaqe na cin dhe na
jep gëzim. Por ndodhet se këtë këndshmì e kërkojmë edhè veç të duhurit të
arsyeshëm dhe të funksionalitetit kushtetues me acarim, me zmadhim, i çrregullt
e ngjeredhè vartës. Këta teprime të vërtetë: 1. kryelartësì, 2. dorështrëngim,
3. zilì, 4. zemërim, 5. epsh, 6.dembelì, 7. llupë, ahierna bëhen të meta të
rënda, mëkata. Por ndryshe nga urdhrat, nga urdërimet të mos bësh veprime çë
janë e keqe në vetë, këta teprime janë e keqe sepse nëpër vartësìnë asgjësojnë zgledhjen
e lirë, vullimin tënë çë ë’ i zotëruar nga ajo, tue na u bërë të nënshtruam impotent përballë kërkesës
prepotente të këtyre veprime.
Kjo tablò ë’ tërësisht gjenerale dhe përshkruan ekzistencën, klënësìnë
e të klënit vetë edhè më parë se çdo e mëtejshme nomenklaturë e veçantë
njëjtësore. Njohja e mekanizmavet psikologjikë, të lëkundshëm nga një vetë e një
tjetër, çë na shtyjnë te vepra, kanë vajtur pastaj tue u thelluar dhe u
zgjeruar te të sprasmit dyqind vjet sidomos në Amerikë por edhè në Evropë, ku tue
shfrytëzuar dobësìnë karakteri, padjallëzìnë e pionierëvet, çë vijnë zakonisht
nga fshatra të izoluam dhe të ruajtur nga djallëzìa e të mëdhenjvet qendra të banuam,
u studiuan teknika përherë më të stërholluame reklamesh më sesa mënd të fshehta
për të bindur vetat. Sistemi është shumë i efektshëm si mënd t’e shohim sot në
veprim kloftë për të shpejtit ndërrime mendimi, kloftë për rritjen e konsumevet,
kloftë për të madhen rëndësì çë ka marrë për shembull moda, çë arrë/inë të
lëvizë nga vendi shkakun themelor të dukshëm, jo vetëm për të blerit por për
çdo orientim ekzistencial, ndaj njëi shkaku përzgledhës çë ngë shfaqet. E
gjithë kjo ndodhet në dëm të zgledhjes së lirë, çë kështù ë’ penguar te vepra e
saj dallimi ndër të mirën dhe të keqen për shkak të veprimit mbytës të mjetevet
masiv komunikimi, çë vazhdimisht dhe me djallëzì ‘na shtyjnë në ngasje’. Mendja
jonë dhe, prandaj, mendimi ynë janë zënë me fjalë, çë thërresin vrulle,
instinkte, dëshira nga e forta thirrje e emocionueshme si komoditet, ekonomì-fitim,
përzëmërsì, krenarì, prestigj, besim, sigurì, emulim, gjë e re, eksklusivitet
atje ku i duhej më hapësirë për logjikën, përsiatjen dhe arsyetimin si vegël antagoniste
të vizionit ekzistencial tregtar dashur nga tjerë çë ngë ë’ e aftë, ngë na
lejon një modulim kthjelltësìe dhe gëzimi edhè ndër vështirësìtë, vuajtjet dhe
të keqet çë ka të përballohen ditë për ditë.
Por çë ndodhet për atë çë kërkon të jetë i krishterë?
Shi! Na mënd të flasim si ai çë rron një ekzistencë ku lavderohen të
voglat gjëra të përditshme çë bëjmë me
qëllimin të kryejmë një njësì jo vetëm ndër të krishterët por të të tërit njerëzim;
nganjerì sipas thirrjes së vet përkatëse por përherë në një lënie më sesa mënd
totale te vizatimi hyjnor për ne te qëllimi të shkaktohet një shenjtërim më i
gjerë sesa mënd ndër njerëzit: lajmi i lëpushes (/së resë) së mirë nëpër
thjeshtësìnë e gjellës sënë. Si mënd të ndodhet kjo ngjarje, mosnjerì më mirë se
vetë Jisusi mënd të na e thotë; kam gjetur disa fjalì çë Jani siell dhe çë për kujdesin
themelor kisha shqyrtuar për sa i përket përkthimeve çë tradhtojnë ndëlgimin
original e fjalëvet, si i famshmi urdhëror «Ndjekëm!», çë thjesht ngë ë’ ajo
fjala çë thotë Jisusi.
«14 ‘Ju jeni miqtë e mi’, nëse
bëni ato që ju urdhëroj. 12 Ky është urdhërimi im: duajeni
njëri-tjetrin ashtu siç ‘ju
desha unë juve’. 15 Nuk ju quaj më shërbëtorë, sepse
shërbëtori nuk e di ç’bën i zoti. Por unë ‘ju
kam quajtur miq’, sepse ju bëra të njohur gjithçka që dëgjova prej
Atit tim»(Gjn 15).
Njëi
miku ngë mënd t’i japësh urdhra, ai grizet: «Vemi bashkë. Eja me mua.
Shoqëromë. Bëjmë shoqëri» (Gjn 1, 43).
Për një mik jipet gjella. Dhe ë’
atë çë Jisui bën për njerìun, mbi Kryqen.
Për këtë, të jesh mik i Jisuit
bën të jesh njerì i lirë nëpër njohjen e të vërtetës: ajo pa dhe mbatanë
esoterizmevet, ajo çë bën të rritur fëmijët, ajo çë jep domethënie ekzistencës
sime të vetëdijshme për papërsosurinë dhe, tek i njëjti qëro, hapur mundësive të
pakufizuara.
“Jisui ësht’e na rrëfyen çë nga fillimi
një “e fshehtë të tij” nëpërmjet së cilës dimë «pse jetojnë klëniet
(enti, të-klënit-essere, klënësi-essenza) e jo përkundra mosgjëja» (G. W.
Leibniz). Kështu dimë se «domethënia e gjellës, çë është domethënia e jetës,
mund t’e thërresim Perëndi. E lidhim kësaj shëmbëlltyre të Perëndisë si atë»
(L. Wittgenstein).
Por të luturit ngë është të vetmit të
menduar për domethënien e gjellës. Jo! Lutja ngë ë’ vetëm ngrëjtje
të mendjes: jo vetëm! Nëse Perëndia është dashuri, domethënien e gjellës e jep
ndoshta e vetmja mendje perëndimore? Apo duhet t’e zëmë domethënien e
gjellës me gjithë të-klënit tënë? Çë është kjo: me zëmbrën, ndëlguar me
siguri jo si sentimentalizëm por si, të qosma shpirtërore lindore, bashkim i të
gjitha zotësitë (të ndëlguarit, të dashurit, të vepruarit). E të luturit,
prandaj, me të dy mushkritë, me miqtë Mikun çë dha gjellën, Miku me të madhen
Zëmbër Shejte. Kthehemi në Dashurinë. Japim fund, pra, të
përjetshmit skandal të grindjevet të turpshme për çdo qime. E i lutemi të
Përjetshmit Perëndi, të Parrëfyeshmës Ikonë, të
Atit të të gjithtit, çë ‘të vijë Shpirti i tij i Shejt mbi na e
të na dëlirë’ (Lc 11,2D), në mënyrën të thëni të dëshmorit për besën e tij e
krështere Pavel A. Floreskij:
Tue e thrritur, tue e adhuruar nëpërmjet Embrit të Atit, të Birit e të
Shpirtit Shejt.
libero arbitrio
riflessioni
pasquali arbresce
Qualche tempo fa con un amico, che ha una visione del mondo lontana
dalla mia, restammo per un po’ soli durante il dopopranzo: ad un certo punto mi
chiese come facessi io a credere. Risposi che se guardo il creato, mi viene
spontaneo pensare ad un Creatore e pensare a me creatura. – E poi? – mi chiese.
Beh poi il resto è poesia – dissi io – e tradizione; ognuno con la sua, che
cerco di capire; anche se talvolta mi viene male a pensare a Dio con il corpo femminile
e la testa di elefante o che altro so io. – Sì! E per i dogmi come fai? – mi incalzava.
Per fortuna mi ricordai le parole che il sacerdote rivolge a Dio nella Divina
Liturgia di Giovanni Crisostomo – così è detta la messa orientale: «Poiché Tu sei il Dio
ineffabile, inconcepibile, invisibile, incomprensibile, sempre esistente e
sempre lo stesso: Tu e il tuo unigenito Figlio e il tuo Santo Spirito». Per queste parole, gli feci notare, che sono impiegate già prima
del quarto secolo, si sviluppano ed esistono le condizioni di possibilità degli
eventi soprannaturali della nostra tradizione, anche se non fossero dogmatizzati,
oggi più che allora in quanto abbiamo una maggior conoscenza delle cose
naturali.
Ora mi accorgo che, però, non c’è solo poesia nella tradizione ma anche
lo sviluppo della civiltà che ha fondato sulla credenza comune molta parte
della storia dell’uomo. Di queste cose è difficile riuscire a capire i
meccanismi originari – noi siamo cambiati – ma certo sempre, direi, troviamo al
loro interno la creazione del diritto (privato) che si esplicita attraverso
delle limitazioni poste ai comportamenti di ogni cittadino verso tutti gli
altri con ordini dati spesso da una divinità e che perciò diventano anche
ordini sacri, comandamenti. Si inizia dalla proclamazione della signoria
divina, si sacralizza il ruolo dei genitori materiali che realizzano il disegno
divino di generare e si attribuisce importanza ai giorni di riposo rispetto a
quelli lavorativi, sono giorni di festa di tutta la comunità insieme. E non
mancano mai i divieti a fare o anche soltanto a pensare, desiderare. Va da sé
che tutto ciò che non è proibito, può essere liberamente fatto e che
normalmente facciamo senza darci pensiero e che invece talvolta sono cose che ci
interrogano quando andiamo alla ricerca di risposte di senso.
Noi agiamo per soddisfare delle necessità o solo desideri in modo consapevole
ma molte delle più volte inconsapevolmente. Più difficile è individuare la
radice di tutti questi bisogni; c’è voluto molto tempo per passare dalla
originaria vera ossessione sessuale (anche pre-freudiana) per giungere all’attuale
più razionale distinzione, differenziazione tra ragioni economiche, personale soddisfazione
e considerazione degli altri. Le nostre azioni da tempo immemorabile hanno sette
moventi (forse per spiccata simpatia per tale magico numero cabalistico): 1. prestigio,
2. guadagno, 3. emulazione, 4. tranquillità, 5. affetto-sesso, 6. salute-riposo,
7. sazietà-comodità.
La realizzazione, il raggiungimento, il soddisfacimento di ciascuno di
questi moventi ci appaga e ci dà gioia. Accade, però, che questa piacevolezza
la cerchiamo anche oltre il ragionevole bisogno e la costitutiva funzionalità
in modo esasperato, esagerato, sregolato e persino dipendente. Questi veri eccessi:
1. Orgoglio, 2. Avarizia, 3. Invidia, 4. Collera, 5. Lussuria, 6. Pigrizia, 7.
Ingordigia, diventano allora vizi capitali, peccati. Ma a differenza dei
comandi, dei comandamenti a non commettere azioni che sono male in sé, questi
eccessi sono male in quanto attraverso la dipendenza annullano il libero
arbitrio la nostra volontà che ne viene dominata, rendendoci succubi impotenti
di fronte all’istanza prepotente di queste azioni.
Questo quadro è del tutto generale e descrive l’esistenza, l’essenza dell’essere
persona prima ancora di ogni ulteriore particolare nomenclatura identitaria. La
conoscenza dei meccanismi psicologici, variabili da persona a persona, che
spingono alla azione, sono andati via via approfondendosi ed ampliandosi negli
ultimi duecento anni specie in America ma anche in Europa, dove facendo leva
sulla debolezza di carattere, sulla ingenuità dei pionieri, provenienti
perlopiù da sperduti villaggi e al riparo dalla malizia dei grandi centri
urbani, si sono studiate tecniche sempre più sofisticate di propaganda il più
possibilmente occultate per convincere le persone. Il sistema è efficacissimo
come lo possiamo vedere oggi all’opera sia nei rapidi cambiamenti di opinione,
sia per l’aumento di consumi, sia per il grande peso che ha assunto per esempio
la moda, che riesce a spostare il motivo fondamentale palese, non solo
all’acquisto ma ad ogni orientamento esistenziale, verso un motivo selettivo
latente. E tutto ciò avviene a discapito del nostro libero arbitrio, che in tal
modo è impedito nella sua azione di discernimento tra il bene e il male a causa
dell’asfissiante azione dei mezzi di comunicazione di massa, che continuamente
e subdolamente ‘ci inducono in tentazione’. La nostra mente e, perciò, il
nostro pensiero sono intasati da parole, che evocano impulsi, istinti, desideri
dal forte richiamo emotivo come comodità, economia-guadagno, affezione,
fierezza, prestigio, fiducia, sicurezza, emulazione, novità, esclusività là
dove sarebbe necessario più spazio per la logica, la riflessione e il
ragionamento in chiave antagonista ad una visone esistenziale mercantile voluta
da altri che non è in grado di darci, non ci consente una modulazione, un
bordone di serenità e gioia anche tra le difficoltà, le sofferenze e i mali da affrontare
quotidianamente.
Ma che avviene di tutto ciò per chi tenta di essere cristiano?
Ecco! Noi possiamo
parlare come chi vive una esistenza in cui si esaltano le piccole cose
quotidiane che facciamo con il proposito di realizzare una unità non soltanto
tra i cristiani ma della umanità tutta; ognuno secondo la propria competente
vocazione ma sempre in un abbandono quanto più possibile totale al disegno
divino su di noi nell’intento di produrre una santificazione la più ampia
possibile tra gli uomini: l’annuncio della buona notizia attraverso la
semplicità della nostra vita. Come questo possa avvenire nessuno meglio di Gesù
stesso può dircelo; ho ritrovato alcune frasi che Giovanni riporta e che per la
delicatezza fondamentale avevo analizzato in merito a traduzioni che tradivano
il significato originale delle sue parole, come il famoso imperativo
«Seguimi!», che semplicemente non è ciò che dice Gesù «14’Voi siete i miei amici,’ se fate le cose
che vi ordino. 12Questo è il mio comandamento: amatevi
reciprocamente così come ‘ho amato io a voi’. 15Non vi
chiamo più servi, perché il servo non sa che cosa fa il padrone. Ma ‘vi ho chiamato amici’, perché vi ho fatto
conoscere tutto ciò che intesi dal Padre mio» (Gv 15).
A un amico non si può
ordinare (in latino ‘sequere me’ = vieni dietro
docilmente, lasciati trarre, cedi), lo si invita: «Andiamo insieme. Vieni con
me. Accompagnami. Fammi compagnia» (in
greco ‘άκολούθει μοι’)(Gv 1,43).
Per un amico si dà la vita. Ed è quello che Gesù
fa per l’uomo, sulla Croce.
Per questo, essere amico di Gesù fa essere uomo
libero attraverso la conoscenza della verità: quella senza e oltre gli
esoterismi, quella che fa diventare adulti i bambini, quella che dà senso alla
mia esistenza consapevole della sua finitezza e, nel contempo, aperta a
possibilità illimitate.
Gesù ci sta
facendo dal principio una “confidenza” per mezzo della
quale sappiamo «perché esistono gli enti e non piuttosto il nulla» (G. W.
Leibniz). Così sappiamo che «il senso della vita, cioè il senso del mondo,
possiamo chiamarlo Dio. E collegare a ciò la similitudine di Dio qual padre»
(L. Wittgenstein).
Pregare, però, non
è il solo pensare al senso della vita. No! La
preghiera non è solo elevazione mentale: non solo. Se Dio è amore, il senso
della vita lo dà forse il solo intelletto occidentale? O dobbiamo raggiungere
il senso della vita con tutto il nostro essere? Cioè col cuore inteso non di
certo come sentimentalismo ma come, nel patrimonio spirituale orientale,
l’unione di tutte le facoltà dell’uomo. E pregare, dunque con i due polmoni,
tra amici l’Amico che si è immolato per dare la vita, l’Amico dal grande Sacro
Cuore.
Torniamo alla
carità. Poniamo fine, dunque, al perenne scandalo delle vergognose liti pelose. E
preghiamolo il Perenne Dio, l’Indicibile Icona, il Padre di tutto,
affinché ‘venga il suo Santo Spirito su di noi e
ci purifichi’ (Lc 11,2D), alla maniera
del martire per la sua fede cristiana Pavel A. Floreskij:
Chiamandolo, adorandolo attraverso il Nome del
Padre, del Figlio e dello Spirito Santo.
Nessun commento:
Posta un commento