Dalla famiglia la cultura del “sì!” - Nga familja kultura e “klofsh-it!”

Dalla famiglia la cultura del “sì!”

di Paolo Borgia

Sessanta anni fa, quando ancora la televisione non era entrata in casa, zio Pepè, come finiva il pranzo, si sedeva accanto alla radio ad ascoltare il Listino della Borsa di Milano. Ragazzo del ’98, veterano de “la grande guerra”, uomo appena appena alfabetizzato, pur non possedendo titoli in Borsa, aveva capito che se a Milano c’è il sole, ovunque c’è bel tempo. Egli, come tutti, ripeteva lo slogan, l’idea di sé polare e del potere “frugale”: «Io compro, non vendo! Terra, quanta ne vedi; casa, quanto ti cape». Complice sua moglie, non brillava per liberalità ma, come buona parte dei suoi coetanei, era un padre-padrone e i figli, anche una risorsa economica. Proprio per questo suo essere greve, superò ancora per un po’ il crollo dell’economia granaria del Mediterraneo.

Era il tempo della cultura del “no!”: non devi leggere i fotoromanzi, non devi andare a passeggio senza qualche fidata amica, non devi parlare coi ragazzi. Era tempo di segragazione sessuale! Persino il fidanzamento era spesso frutto di combìne tra famiglie. Ribellarsi alla repressione era inevitabile: restava solo la fuga e la fuitina, il “fare carrozzella” (atto coniugale consumato e poi ratificato). La veste quotidiana non era più il costume tradizionale. E la mancanza di occasioni di lavoro generò altre fughe, l’esodo dei giovani maschi per l’America, poi per l’Europa e infine per il triangolo del “miracolo economico” – Ge-Mi-To – ...

Oggi c’è un’altra cultura del “no!”, figlia delle paure degli adulti tutti presi da altre cure, della “solitudine sorvegliata” (Carmen Belloni, sociologa del dip. di Scienze sociali – Uni. di Torino): asilo nido e stazionamento davanti al televisore, scuola primaria e internet. Ma prima si deve pensare al corpo, perfetto con esercitazioni: piscina, karàte, football, danza. E c’è persino chi impedisce al bimbo stanco di dormire per temprarlo: candido jolì joujou. In breve, i bimbi, oggi, non sono liberi e sono soli! Soli, chiusi tra le mura di casa, in quartieri dormitorio senza vicinati. Persino a scuola c’è più libertà, spazio per sfogare l’energia creativa. Finito l’orario delle lezioni, però, ognuno va per conto suo. In Inghilterra 100.000 bambini di 5 anni, il 18% del totale, non raggiunge a questa età il consueto livello di alfabetizzazione, anzi essi si esprimono come farebbe un bimbo d’un anno e mezzo (Aurora Nicosia, Dipendenti o creativi?, in Città Nuova n.21, 2009). Dov’è il vecchio che racconta loro le favole, attraverso le quali si sedimenta il bene e il male nel cuore e che servono ai bambini per recuperare la semplicità, la freschezza e l’incanto di un dialogo diretto sul trascendente?

Presto, quando esplode la tempesta ormonale, prepotente si fa il bisogno di uscire verso il mondo. Impossibile è mantenere prigioniero il fragile adolescente. Ma in questo preciso momento emerge improvvisamente l’errore educativo della cultura del “no!”. O forse è peggio! Forse è deliberata negligenza educativa. Già! Quando i padri e i figli sono separati per almeno 11 ore al giorno, tolte le 8 ore per il sonno ne restano 1 al mattino e 5 di sera. E queste 5 ore si riducono ancora per le attività fisiche, per gli acquisti, per le relazioni frettolose con i parenti e gli amici o per le ripetizioni, le lezioni integrative e per gli inevitabili spostamenti nella intasata metropoli... Secondo i dati Istat, i bambini trascorrono quotidianamente con entrambi i genitori in media 45 minuti.

Quando la famiglia si ritrova in casa, finalmente si accendono i televisori! Ma in questo modo frenetico di condurre la vita comunitaria essi sono forse uniti? Quanto riescono a fare squadra? E come si realizza l’imperativo di emancipazione dei figli, base di una sana educazione?

Per essere una famiglia unita bisogna comunicare, è essenziale. Partecipare quanto è accaduto nella giornata trascorsa agli altri componenti arricchisce, se no è come se questa andasse perduta. Comunicare il vissuto di ciascuno è come accendere una luce. Per chi racconta e per chi ascolta, l’esperienza fatta deborda dal tempo, come se si fissi per sempre cristallizzata nella mente memore.

Sentiamo di dover uscire dalla estraneità, di partecipare e condividere le esigenze, i desideri, i problemi e le prospettive, cogliendo il positivo ma anche esternando giustamente errori, limiti e colpe. Comunicare – in modo adulto – anche coi figli per farli crescere consapevoli, per far crescere in loro il senso vero della libertà: gradualmente, giornalmente essi si abituano alla responsabilità e alla prudenza che vengono dalla abitudine, dalla consuetudine al discernimento.

Poi, quando si fa il tempo, quelle parole che hai dato ai figli, loro le ridaranno al mondo: il luogo dove non si vive soltanto in una dimensione personale ma comunitaria. Sogno di unità e pace.

Paolo Borgia

Nga familja kultura e “klofsh-it!”

Gjashtëdhjetë vjet prapa, kur televizioni ngë kish ende hyjtur në shpì, La’ Pepi, si sosjë të ngrënit, ujej përkrahu radios për të gjegjur Kursin e Borsës së Milanos. Trim i ’98, veteran i “luftës së madhe”, burrë i alfabetizuar çika-çika, megjithëse ngë ish pronar titujsh në Borsë, e kish ndëlguar se nëse Milano ka diell, gjithasajtën ka kthjelltësì. Aì, si gjithë, përsërisjë sloganin, idèn e vetes polare dhe të pushtetit të “përkorë”:«U’ ble, ngë shes! Ara sa sheh; shpì sa i rri». Hjekse (bashkëfajtore), e shoqja, ai ngë shkëlqejë për dorëgjerësì por, si një e bukur pjesë të moshatarëvet të tij, ish një atë –zot dhe bijtë ishin edhè një burim ekonomik. Pikërisht për këtë të klënë të tij shtypës, përshkoi ende për një çikë rënien, gorromimën e ekonomìsë së drithit (drithë, verë, vaj) të Mesdheut.

Ish qëròi i kulturës së “mos-it!”: mos zglidh fotoromane, mos bëj shëtitje vetëm pa një e besuame mike, mos flitfolë me djelmët. Ish qërò veçimi seksual! Ngjera edhe krushqìa ish shpesh fryt kombìnësh ndër familjet. Të veje kundër shtypjes ish i pashmangshëm: qëndrojë vetëm ikja e fuitina, “të bërit karrocë” (akt martesor i kryer e pastaj i ratifikuar). E veshura e përditshme ngë ish më veshja e zakonës. E lypsja e ndodhjeve pune gjinoi tjera ikje, nisja pa e kthyeme të meshkujvet të ri për Amerikën, pastaj për Evropën e në fund për trekëndëshin e “çudìsë ekonomike” – Ge-Mi-To – ...

Sot ka një tjetër kulturë e “mos-it!”, e bija e drevet të të rriturvet, gjithë të marrë nga tjerë kujdese, e “vetmìsë së ruajtur” (Carmen Belloni, sociologe te dip. i Shkencavet shoqërore – Univ. i Torinos): kofpsht fëmijësh dhe qëndrim përpara televizorit, shkollë fillore dhe internet. Por më parë duhet të përkujdesen për kurmin, e përsosor me ushtrime: pishinë, karàte, futboll, valle. E ka kush ngjeredhè i pengon të birit të lodhët të flëjë për t’e bërë i fortë: i pafaj zholì zhuzhù. Me një fjalë, fëmijët, sot, ngë janë të lirë e janë të vetëm! Të vetëm, të mbyllur në shpì, brënda ngastra flëjtore (rriune, lagje fjëtore) pa gjitonì. Ngjeredhè në shkollë ka më lirì, llargë (të gjerë) për të shpërthyer fuqìnë e tyre krijuese. Por kur sos orari i mësimit, nganjerì vete më vete. Në Anglì 100.000 fëmijë pesëvjeçtsh, tetëmbëdhjeti për qind të totalit, ngë arrin te kjo moshë nivelin e zakonshëm alfabetizimi, ose më mirë ata shprehen si kish të bëjë një fëmijë të njëi viti e gjysëm (Aurora Nicosia, Dipendenti o creativi?, in Città Nuova n.21, 2009). Ku iështë plaku ç’i rrëfyen atyre, pullaret (përrallat), nëpërmes të cilavet te zëmbra fundërron (dëndet, pikset në fund) e mira dhe e liga e çë i duhen për t’e rimarrë thjeshtësìnë dhe famasmën (magjepsjen) e njëi lafjeje (llafi) të drejtpërdrejtë për transhendentin?

Shpejt, kur shpërthen duhìa e hormonevet, prepotent bëhet dùhja të zgardhullohet dera e botës. I pamundshëm ë’ të mbahet në filaqì (fillërì) filizin, djaloshin e dobët. Por te ky çast fiks del vetëtimthi gabimi edukativ i kulturës së “mos-it!”. O ndoshta ë’ më lik! Ndoshta ë’ pakujdesì edukative me qëllim. Ëhj! Kur etra e bij janë ndajtur me paka 11 orë në ditë, kur i nxier 8 për gjumin, qëndrojnë 1 menatnet dhe 5 mbrëmanet. E këtò 5 zvogëlohen edhè më shumë për ushtrimet fizike, për të bërë blerje, për bashkëlidhjet e ngutshme me gjirìnë e me miqtë o për mësimet private, për atò plotësuese e për transferimet e pashmangshme tek i bllokuami qarkullim metropòlitan... Sipas të dhënat ISTAT, fëmijët shkojnë ditë për ditë me të dy prindët bashkë mesatarisht 45 minute.

Kur familja mbjidhet në shpi, tekembrëâmja ndhizen televizorët! Por në këtë mënyrë të furishme, me të cilën siellin jetën e përbashkët, rrojnë atà ndoshta njësh? Sa ia dinë të bëjnë skuadër? E si kryehet urdhërimi (imperativi) emancipimi për bijt, themel të njëi edukimi të shëndosh?

Për të klënë një familje e përbashkët duhet të llafosim, është të klënësishëm. Të vëmë në dijenì sa na u ndodh te dita e shkuame tjeravet pjesë përbërëse qos, ndryshe ë’ sikurse kjo dejë të zbirej, të zhdukej. Të llafosim përvojën e nganjerìu ë’ si të ndezim një dritë. Për atë çë rrëfyen dhe për atë çë gjegjet, eksperienca e bërë derdhet jashta qëroit (kohës), sikurse të ngulet përherë e ngurosur te mendja çë ngë harron. Ndiejmë se do të dalim nga të klënit si të huaj, të marrim pjesë e të bashkëpranojmë ekzigjencat, dishirimet, problemët dhe perspektivat, tue mbjedhur pozitivin por edhè tue dëftuar me të drejtë gabime, ngushtësime dhe faje. Të llafosim – burrërisht – edhè me bijt përsè të rriten të vetëdijshëm, përsè t’i rritet atyre ndjenja e vërtetë e lirìsë: dal’e dalë, ditë për ditë atà mësohen përgjegjësìsë dhe urtësìsë çë vijnë nga zakona e shoshitjes.

Pra, kur vjen hera, atò fjalë çë i kemi dhënë bijvet, atà ia japin prapa Botës: vendi ku ngë rrohet vetëm te një përmasë vetjake por e përbashkët. Ëndrra njësìe dhe paqeje.

Paolo Borgia