S.O.S. EPARCHIE - NOMINE AD INTERIM NELLA CHIESA ITALO-ALBANESE

La situazione ancora opaca che non consente di capire cosa succede nelle realtà bizantine d'Italia
ci induce a pubblicare un articolo, ormai datato ma che in più aspetti è attuale, che riprendiamo
da "Jeta Arbëreshe", n. 68 / shënmitër-shëndrè 2010

Ndryshime dhe emë rime ad interim në Kishë n Arbëreshe

Duke filluar prej gushtit të vitit 2010, selinë e zbrazur të Eparkisë së Ungrës e udhëheq një Administrator Apostolik. Ndërsa një Delegat i Papës e mbikqyr Eparkinë e Horës së Arbëreshëve edhe pse selia është e plotë. Kjo do të thotë se i Dërguari i Papës, e vë nën urdhërin e vet Ipeshkëvin e Eparkisë. Rezultat i parë i kësaj mbikqyrjeje duhet të konsiderohet emërimi i Arkimandritit të Famullisë së Shën Kollit pranë Martoranës, famulli konkatedrale e Arbëreshëve të Palermos, papa Vito Stasi, si Vikar i Përgjithshëm. Me këtë rast le ta përkujtojmë faktin se ky i njëjti, në vitin 1981, pas vdekjes së Imzot Perniçiaros, si kandidat për Epark të Horës fitoi më së shumti vota prej të gjithë papasve të Sicilisë.

Duke e pasur para sysh se edhe Manastiri Ekzarhik i Shën Mërisë së Grotaferatës tani më e ka një Delegat Papënor pranë Arkimandritit Ordinar, me këtë rrumbullaksohet gjendja e rëndë nëpër të cilën po kalojnë këto institucione të Kishës Bizantine Katolike në Itali. Që të triat pra nën mbikqyrjen e prelatëve latinë.

Arbëreshët këto ditë patën edhe një humbje shumë të madhe: vdekja e Imzot Eleuterio Fortinos, i vetmi përfaqsues i përhershëm i Arbëreshëve në Administratën Qendrore të Kishës Katolike, i cili luante rol shumë të rëndësishëm në ruajtjen e drejtpeshimeve. Kjo tregon edhe më qartë se nëpër çfarë periudhe të vështirë po kalon Kisha Arbëreshe.

Si do t’i gjendet fija e gjith këtij lëmshi të ngatërruar dhe si do të zgjidhen këto probleme të cilët, nëse nuk zgjidhen mirë e pastër, ka gjasa të ngatërrohen edhe më shumë dhe me pasoja afatgjata?!

Natyrisht se kjo situatë nuk mund të zgjidhet me anë të marrjes së pozicioneve të pamatura. E veçanërisht këtu nuk ka vend për pozicione skandalizuese, të cilat zakonisht vijnë nga qarqet që ritin e konsiderojnë vetëm si një pjesë të folklorit Arbëresh, duke harruar se kjo në esencë ka të bëjë me vetë institucionin e identitetit. Ne të gjithë pajtohemi se në një bashkësi të caktuar, autoriteti duhet të ndërtohet mbrenda saj. Por në raste të vështirësive të veçanta, kur kjo bashkësi nuk mund t’i tejkalojë problemet e veta të mbrendëshme

me forcat e veta, nuk duhet harruar se Kisha e ka edhe një atribut plus, që është katoliciteti.

Para së gjithash duhet ta kemi para sysh se Bariu i dobët dhe i papërgatitur jo vetëm se i çorienton besimtarët, por si i tillë ai shumë lehtë bëhet peng fatal i fuqive politike dhe i interesave momentale. Ai nuk e ka fuqinë që të “luftojë kundër atyre që s’na rrehin kurrizin, por na e përkëdhelin barkun” (Sh. Hilari nga Puatjer), dhe as që din të krijojë kushte reale për funksionimin e Komunitetit Kishtar ku Feja ka përgjegjsi të definuara qartë ndaj njerëzve.

Le të kujtojmë paralelizmin absurd midis Nikollë Barbatit dhe Jezu Krishtit; rastin e përkthimit dhe botimit të Liturgjisë të nxitur prej financimit publik dhe pa recognitio; ndryshimin e titullit në botimin e një vepre të P. Gjergj Guxetës; mosmarrveshjet lidhur me riproduktimin në letër të ikonave të Villa Badesës; mbyllja e Kishës latine për Arbëreshët në Kontesa Entellina dhe pastaj rihapja e saj me vetë këmbënguljen e besimtarëve dhe natyrisht edhe me ndërhyrjen e Delegatit Papnor, etj.

Ja një arsye të parë që mund t’i japim zëvendësimit të përkohshëm nga ana e prelatëve të huaj: qitja e tregtarëve jasht tempullit me qëllim të përgatitjes së Eparkëve dinjitozë. Mu si thotë letra e Kongregatës Orientale drejtuar Mons. Nunnari-t, kur e ngarkon si Administrator i Eparkisë së Ungrës: “Duhet bërë një verifikim i thellë i realitetit eparkial në mënyrë super partes, që të kemi një pasqyrë objektive të situatës, dhe vetëm atëherë të fillohet procesi i ripërtëritjes, si dhe përgatitja e rrugës për bariun e ri”.

Duhet parë se sa kohë një bari i zënë me problemet e dioqezës së vetë mund t’i kushtojë një tjetre për t’i dalë faqebardhë një mandati aq të prerë dhe delikat.

Larg qoftë, ndërkaq, të përziejmë zërin tonë me kundërshtarët e Selisë së Shenjtë: Roma në këto raste është e mirëseardhur, përveç asaj se ajo ka jo vetëm të drejtë të plotë por edhe obligim të ndërhyjë, pasi ajo është burimi i institucioneve monastike dhe eparkiale arbëreshe në Itali.

Bile është për tu habitur se pse Selia e Shenjtë ka intervenuar me kaq vonesë, veçanërisht në Sicili, ku, edhepse një padi e detajuar ka ekzistuar qysh para 30 vitesh si edhe tjera më vonë, si duket Eparkia kishte mbetur pranë logjikës së interesave personale.

Pak më ndryshe duket situata me Ungrën: para dy vitesh, Eparku Imzot Erkole Lupinaçi, sipas Ligjit Kishtar në fuqi, paraqiti dorëheqje të rregullt për shkak të moshës. Selia e Shenjtë nuk e zëvendësoi menjëherë, që tregon një shenjë respekti ndaj punës së tij. Por as nuk e pa të arsyeshme që t’ia jep sot një pasardhës të zgjedhur mbrënda klerit të Eparkisë. Kjo vonesë patjetër se është një shenjë vështirësie: kemi të bëjmë vetëm me një pauzë për reflektim rreth tri emrave të prezentuar të etërve arbëreshë, apo do të zgjidhet edhe jashtë treshes?

Ankesat ndaj Imz. Lupinaçit, shpesh të pranishme në këtë Revistë, kanë të bëjnë me rastet si: emërimi i disa famullitarëve rumunë; braktisja e Kolegjit Grek për shkak të një Instituti të sapolindur në provincë për përgatitjen e priftërinjëve; refuzimi për ta shuguruar prift një njeri të konsideruar të papërshtatshëm, i cili pastaj, pa i llogaritur rreziqet që vijnë nga pretendimet sllave ndaj trashigimisë shqiptare dhe -kuptohet- arbëreshe, u shkëput dhe kaloi hiç më pak se… me Patriarkatin e Moskës!

Por problemi i vërtetë i pazgjidhur i Eparkisë së Ungrës ka qenë emërimi i një Administratori Apostolik arbëresh, menjëherë pas vdekjes së Imzot Stamatit. Mendohej se ky gradim do t’i paraprinte emërimit të tij si Epark.

Kështu do të kishin shkuar punët nëse një lobi sicilian, me prapavija të dyshimtë, nuk do t’ia kishte imponuar Organit papënor për Kishat e Lindjes, një promoveatur ut amoveatur për Imz. Lupinaçin, pas gjashtë vitesh që e kishte bërë të njejtën punë në udhëheqjen e Eparkisë së Horës së Arbëreshëve. Aso kohe ai nuk u pa me sy të mire te Hora për shkak se e kishte thyer logjikën e mbikqyrjes së Eparkisë me qëllime joshpirtërore. Prandaj zbrazja e Selisë së Ungrës ia shpejtoi transferimin. Por, posa arriti Imzot Lupinaçi në

Lungro, pat filluar një krizë rënqethëse e cila e futi nën hie trashëgiminë e mrekullueshme të Ipeshkëvijve të lavdishëm Mele e Stamati.

Në këso raste le të ndalemi të pyesim: emërimi ad interim i një Administratori Apostolik me përkatësi latine, a mund të jetë i dobishëm për kthjelljen e shpirtrave? Do të shpresonim shumë.

Në Sicili, ndërkaq, plani i lobit që kishte për qëllim ta çojë Eparkinë e Horës së Arbëreshëve në gjendjen statu quo ante, e griste edhemë shumë copën e arnuar, ashtu që - edhe pas një periudhe administrimi apostolik në dorë të Arqipeshkvit te Palermos - as emërimi i një dhespoti arbëresh, në vend të Lupinaçit, nuk i pati dhënë frytet e shpresuara.Spectator

Rezultati i një politike të këtillë tridhjetëvjeçare kishtare në trupin arbëresh, është, doemos, kolapsi total i që të dy Eparkive!

Prandaj nëse fajin kryesor për të gjitha këto e ka Kongregata e Kishave Lindore Katolike, atëherë ky faj ka të bëjë me emërimet e mëhershme. Emërime të bëra me kritere që nuk kanë të bëjnë aspak me kultivimin dhe ruajtjen e vlerave shpirtërore të besimtarëve të veçantë siç janë Arbëreshët: qoftë pse paraqesin një dëshmi të shtrejtë dhe shumë të çmueshme të krahut lindor të Kishës antike Ilirike gjithmonë e bashkuar me Romën, qoftë pse janë pakicë dhe prandaj lehtë për t’u lënduar.

Ndërsa emrimet e tanishme, që besojmë se do të jenë ad interim, të përkohshme, duhet të konsiderohen si të mençura, por vetëm nëse paralajmërojnë një “ristrukturim të Kishës Arbëreshe në Itali” i promovuar nga Këshilli i përhershëm i Konferencës Ipeshkëvore Italiane në mbledhjen e 25-27 janarit 2010.

Kjo është rruga mbi të cilën duhet të shpërthejë një metanojë e thellë personale e kolektive në botën arbëreshe, një ndërrim i cili, përmes shpërfytyrimit të ritit dhe të etnisë, do të rrenjoset thell te burimi i Ungjillit, për t’u gjendur me yje të vërteta shpirtërore në udhëheqjen e Eparkive. Pa këto parakushte, çdo përvojë e bërë nga mjekët më të mirë do të dalë boshe.

PËRKUJTIM

Eparkia e Ungrës është themeluar në vitin 1919. Dhespotët: Giovanni Mele, Giovanni Stamati, Ercole Lupinacci. Eparkia e Horës së Arbëreshëve është themeluar në vitin 1937. Dhespotët : Giuseppe Perniciaro, Ercole Lupinacci, Sotir Ferrara. Le ta kujtojmë këtu edhe faktin se themelimi i Kishës Autonome Arbëreshe i parapriu themelimit të Kishës Autoqefale të Shqipërisë. Imzot Theofan Stilian Noli (Fan Noli), themeluesi i saj, e pati si model pikërisht Kishën Arbëreshe. Bile në fillim ai kishte menduar të bashkohet me të, por nuk e bëri këtë edhe për shkak se Kisha arbëreshe atëherë nuk e përdorte gjuhën e vetë shqipe në Liturgji.

Spectator

S.O.S. EPARCHIE - NOMINE AD INTERIM

 NELLA CHIESA ITALO-ALBANESE

A partire dal mese di agosto del 2010 un Amministratore apostolico, sede vacante, regge l’Eparchia di Lungro, mentre un Delegato pontificio, sede plena, affianca l’Eparca di Piana degli Albanesi. Se Delegato pontificio sta per commissario, la nomina mette sotto tutela il Vescovo eparchiale. Può, allora, considerarsi un primo segno di tale tutela la nomina a Vicario generale di papàs Vito Stassi, Archimandrita di San Nicolò dei Greci alla Martorana, la parrocchia concattedrale degli arbëreshë di Palermo? Va ricordato che lo stesso aveva ricevuto il maggior numero di consensi tra i papàs siciliani per la successione a Mons. Perniciaro.

Considerato che anche il Monastero esarchico di S. Maria di Grottaferrata ha da tempo un suo Delegato pontificio a fianco dell’Archimandrita Ordinario, si ha un quadro completo del disagio che vivono oggi le tre circoscrizioni ecclesiastiche della Chiesa Bizantina Cattolica in Italia: tutte e tre sotto osservazione di prelati latini.

Aggiungi che la morte dell’Archimandrita Mons. Eleuterio Fortino, sacerdote illuminato e prudente, unico rappresentante degli arbëreshë nell’amministrazione centrale della Chiesa cattolica, non poteva cadere in periodo peggiore.

Eppure, a una matassa così ingarbugliata non è impossibile trovare il bandolo.

Non lo si fa certamente con prese di posizione scandalizzate, generalmente provenienti dagli atei devoti, per i quali il rito è solo una componente del folklore e l’Eparca va bene comunque, se arbëresh.

Certo, tutti si è d’accordo che in una comunità particolare l’autorità venga espressa all’interno della stessa, ma in caso di difficoltà non bisogna dimenticare il terzo attributo della Chiesa, la cattolicità.

Quando un Pastore è debole e impreparato, non solo defrauda i credenti, ma diventa fatalmente succube del potere politico e degli interessi del momento. Perché non ha la forza di “combattere contro chi non ci flagella più la schiena, ma ci accarezza il ventre” (Sant’Ilario di Poitiers), né di creare le condizioni per un reale impegno della comunità ecclesiale in campi dove la fede ha precise responsabilità di fronte agli uomini.

Abbiamo assistito, invece, a ineffabili paragoni tra Nicola Barbato e Gesú Cristo, a edizioni della Liturgia tradotta sotto la spinta del finanziamento pubblico, a cambio di titolo in opere del P. Giorgio Guzzetta, a schermaglie sulla riproduzione a stampa delle icone di Villa Badessa, a chiese latine chiuse agli arbëreshë di Contessa Entellina, poi riaperte per il fermo perseverare dei fedeli e, certamente, anche per l’intervento del Delegato pontificio, ecc.

Ecco un primo senso da poter dare alla temporanea supplenza di prelati estranei alle eparchie: la cacciata dei mercanti dal tempio al fine di preparare la via a eparchi degni. Peraltro, questo dice esplicitamente la Congregazione per le Chiese Orientali nella lettera

d’incarico a Mons. Nunnari: “compiere super partes un’approfondita verifica della realtà eparchiale onde offrire un quadro oggettivo della situazione e avviare un processo di rinnovamento per preparare la via al nuovo pastore”.

Resta da vedere quanto tempo un pastore impegnato nella propria diocesi possa dedicarne a un’altra per portare a termine un mandato

così preciso e delicatissimo.

Lungi da noi, comunque, confondere la voce con quelle contrarie alle disposizioni della S. Sede: Roma ha il pieno diritto-dovere di intervenire, essendo la fonte delle circoscrizioni monastica e arbëreshe in Italia.

Ci si stupisce, anzi, come mai sia intervenuta con tanto ritardo, soprattutto in Sicilia, dove, nonostante una particolareggiata denunzia, risalente a circa una trentina di anni addietro, e altre successive, pare proprio che l’Eparchia sia rimasta ferma alla logica degli interessi personali.

Diversa appare la situazione di Lungro: due anni fa, l’Eparca, Mons. Ercole Lupinacci, a norma del diritto canonico vigente, ha presentato regolari dimissioni per raggiunti limiti dì età. La S. Sede non l’ha sostituito subito, segno evidente di gradimento del suo operare. Ma neppure ha ritenuto opportuno di dovergli dare, ora, un successore scelto all’interno del clero eparchiale. Questo temporeggiare è segno di difficoltà: si vuole prendere una pausa di riflessione sulla terna di nomi di papàs arbëreshë già presentata?

Oppure scegliere fuori dalla terna?

Le lamentele nei confronti di Mons. Lupinacci - spesso presenti in questa Rivista - hanno riguardato l’opportunità di alcune scelte: nomina di parroci rumeni; abbandono del Collegio Greco a favore di un neonato Istituto di provincia per la preparazione al sacerdozio; mancata ordinazione di soggetto prudenzialmente ritenuto inidoneo che, poi - senza tener conto delle storiche “intemperanze” slave nei confronti degli Albanesi - è passato nientepocodimeno che… al Patriarcato di Mosca! Ma il vero problema irrisolto dell’Eparchia lungrense è stata la nomina, sede vacante, di un Amministratore apostolico arbëresh, subito dopo la morte di Mons. Stamati. Si riteneva che tale nomina preludesse alla sua elezione ad Eparca.

E così sarebbero andate le cose se una lobby siciliana, con agganci inconfessabili, non avesse imposto al Dicastero pontificio per le Chiese Orientali un promoveatur ut amoveatur per il Lupinacci, dopo appena sei anni di permanenza alla guida dell’Eparchia di Piana degli Albanesi. Egli era mal digerito a Piana perchè aveva rotto la logica dell’asservimento dell’Eparchia a interessi non spirituali. La

disponibilità della sede di Lungro ne propiziò il trasferimento. A Lungro, però, si innescava una crisi strisciante che ha logorato la bella eredità dei venerati vescovi Mele e Stamati.

La nomina, pur se ad interim, di un Amministratore apostolico nella persona di un arcivescovo latino potrà essere utile al rasserenamento degli animi? Ce lo auguriamo vivamente.

Anche in Sicilia, intanto, il piano della lobby di riportare l’Eparchia di Piana degli Albanesi allo statu quo ante, logorava ulteriormente il tessuto già liso, né la nomina - pur dopo un intervallo di amministrazione apostolica in capo all’Arcivescovo di Palermo - di un vescovo arbëresh, al posto di Lupinacci, ha dato i frutti sperati.

Il risultato di un trentennio di politica ecclesiastica in corpore arberisco è stato il collasso delle due eparchie !

Se, pertanto, vere colpe vanno addossate alla S. Sede, segnatamente alla Congregazione per le Chiese Orientali Cattoliche, esse vanno individuate nelle nomine di allora. Nomine fatte con criteri non rispondenti alla migliore cura spirituale di fedeli del tutto particolari, sia per la loro preziosa testimonianza di ramo orientale dell’antica Chiesa Illirica sempre in comunione con Roma, sia per l’ esiguità di

numero che li rende estremamente vulnerabili.

Le nomine odierne, invece - se ad interim, come crediamo - vanno considerate sagge, soprattutto se preludono a quella

“ristrutturazione della Chiesa Italo-Albanese in Italia” promossa dal Consiglio permanente della Conferenza episcopale italiana nella seduta del 25-27 gennaio 2010.

E’ su questa linea che deve finalmente scaturire un movimento di profonda metánoia personale e comunitaria nel mondo arbëresh, una conversione che, attraverso la trasfigurazione del rito e dell’etnia, si radichi saldamente alle pure fonti del Vangelo per ritrovarsi con delle vere stelle spirituali alla guida delle Eparchie.

Senza tale premessa, ogni tentativo esperito dai migliori chirurghi risulterebbe vano.

--------------

Promemoria

Eparchia di Lungro, fondazione 1919. Vescovi: Giovanni Mele (1919-1979), Giovanni Stamati (1979-1987), Ercole Lupinacci (1987-2010).

Eparchia di Piana degli Albanesi, fondazione 1937. Vescovi: Giuseppe Perniciaro (1967-1981), Ercole Lupinacci (1981-1987), Sotir Ferrara (1988). Ci piace notare che la fondazione della Chiesa Arbëreshe autonoma precede la fondazione della Chiesa Ortodossa Autocefala d’Albania. Mons. Theofan Stilian Noli (Fan Noli), fondatore di quest’ultima, ebbe come modello proprio la Chiesa Arbëreshe, alla quale, in un primo momento, avrebbe voluto aderire.

Spectator