Conte Biancamano
di Paolo Borgia
Il Conte Biancamano era un bastimento di linea con lo scafo nero che andava a carbone. Collegava l’Italia con l’Argentina fino a quando il rivoluzionario avvento dell’aereo passeggeri di linea lo rese inutile. Partiva da Palermo, faceva scalo a Napoli, Genova... Rio de Janeiro, Montevideo e giungeva a Buenos Aires quando poteva. Almeno dopo tre settimane, a seconda dell’umore e della particolare violenza del tempo della Zona di Convergenza InterTropicale (ITCZ) sopra l’Oceano Atlantico che la nave doveva attraversare per intero, navigando lungo il meridiano e cercando di stare alla larga dai cicloni tropicali, che durano tutta l’estate boreale. Sempre, ad ogni viaggio c’era la condanna di fare un salto stagionale di sei mesi. Dalla partenza all’arrivo si incontrava la stagione opposta.
Nino aveva venduto il suo unico capitale, il mulo, per ottenere sul passaporto il difficile visto di ingresso “turistico” nel Paraguay e per pagare la interminabile traversata in terza classe, la più economica, quella della sofferenza sorda e mutamente urlante e della ineluttabile speranza. Per quei passeggeri quello non era mai un viaggio turistico. Neanche per il nostro “trabresh”, che aveva ottenuto un effimero ingaggio di lavoro in Paraguay.
Si trattava di “picco e pala”, come egli stesso scriveva sul retro della fotografia scattata con due compagni di lavoro e inviata alla famiglia. Questa, poco usa all’italiano, pensò quella volta che fossero i nomi dei due che gli erano accanto nell’immagine. Come riferì in seguito egli stesso, là si mangiava sempre carne di pecora e si alloggiava in mezzo alla foresta dentro un capannone esclusivo per gli uomini. Anche le donne erano appartate, cosicché i mariti e le mogli stavano insieme soli, la domenica. Quando gli scapoli scendevano in città per “il cambio biancheria”.
Era una vita insopportabile persino per lui abituato alla dura fatica dei campi sotto i raggi rabbiosi del sole sulle colline interne siciliane. Così, non appena ebbe raccimolato la cifra necessaria per il biglietto, tornò in Italia. Ma non al suo paese. Andò da sua sorella a Torino. Qui trovò lavoro ma non poteva affittare un alloggio, perchè non aveva il certificato di residenza. E la residenza gli era negata perchè non aveva la lettera di assunzione da parte del suo datore di lavoro – ecco dove stava il ricatto! C’era sempre il rischio del famigerato “foglio di via” – il rinvio coatto al paese – foglio che verrà abbrogato solo nel 1954.
Quando ebbe regolarizzato tutti i documenti, trovò un alloggio e si fece raggiungere dalla moglie.
Era stato fortunato nel lavoro. Era entrato in una piccola ditta di decorazione. Non imbiancavano semplicemente appartamenti ma realizzavano restauri di chiese di paese e di ville antiche, quelle che adornano la collina a Sud-est di Torino. Piano piano egli si impadronì dei segreti dell’arte antica e, grazie alla sua abilità, raggiunse la bravura del suo padrone-maestro. Così piano piano i suoi colleghi smisero di chiamarlo col nomignolo “Napuli” e divenne caposquadra. Poi il padrone, che aveva piena fiducia in lui, finì per farlo socio.
Ma non si montò la testa. Pienamente soddisfatto della sua vita, non s’affannò a rincorrere maggiori guadagni. L’unico “capriccio” era quello di puntare soldi al casinò ma solo alla “ruota” – alla roulette – come una rituale liturgia festiva. Si commuoveva come un bambino di fronte alla bellezza. Che appartenesse ad una donna, ad una città, alla natura o al progresso non fa la differenza: tutto era per lui occasione d’indicibile meraviglia, gioia, senso. L’affascinava soprattutto il loro colore, che imitava con gusto istintivo nei suoi pigmenti. Questo era il suo linguaggio.
Non portò mai rancore a nessuno per le pene e le sofferenze patite nella sua gioventù in una società gerarchica, nè per la pleurite buscata per le notti passate all’addiaccio da bambino durante la mietitura, nè per i bubboni e la febbre sopravvenuti per la paura che lo raggelò, lui vittima scampata al misfatto della Portella delle Ginestre. Ne parlava poco e con estrema dignità e con pudore. Tornava ogni anno in paese, come molti, quasi per devozionale pellegrinaggio, sobbarcandosi la fatica di attraversare l’Italia, allora ancora senza autostrade, con la sua fragile ma indistruttibile “600” bianca.
L’unico legame con il suo passato lo volle siglare con ironia anche sul biglietto da visita della sua ditta artigiana: «CONTE••BIANCAMANO••DECORAZIONI».
Konti Dorebardhë ish një anije në shërbim lin[i]je me skafin e zi çë vejë me fingjill. Lidhjë Italìnë me Argjentinën ngjera kur me ardhjen revolucionare e aeroplanit udhëtarësh në sherbim linije u bë i kotë. Nisej nga Palermë, bëj ndalesë Napul, Gjenovë... Rio de Zhanejro, Montevideo dhe arrëjë në Buenos Ajres kur mirë mënd. Të paktën pas tri javësh, sipas humorit dhe forës së veçantë të motit te Zona Intertropikale Konvergjence sipër Oqeanit Atlanik çë anija kish të përshkojë tërësisht, tue lundruar glatë meridianit e tue kërkuar të mbahej llargu nga ciklonet tropikale, çë ndurisin gjithë verën e veriut. Kurdoherë, në çdo udhëtim kish dënimi të bëhej një kërcim stinor gjashtë muajsh. Nga nisja ngjer tek arritja përpiqej stina e kundërt.
Nini kish shitur të vetmin kapital të vet, mushkun, për të marrë mbi pasaportin të vështirën visë hyrjeje “turistike” në Paraguai e për të paguar të pasosmin kalim në të tretën klasë, atë më ekonomike, atë e vuajtjes së shurdur dhe çë lurin pa lurima dhe të sprënxës së pashmangshme. Për ata udhëtarë ai ngë ish kurrë një udhëtim turistik. As edhè për “trabreshin” tënë, çë kish pasur një rekrutim pune të njëi shkreptim[/n]e në Paraguai.
Bëhej fjalë për “kazmë dhe lopatë”, si ai vetë shkruajë te ana e prapme e fotografìsë së bërë me dy shokë pune, çë i kish dërguar familjes. Kjo, pak e mësuame me italishten, mendoi atë herë se ishin embret e atyre dyve çë ai kish pë’krahu te shëmbëlltyra. Si e rrëfyejti më vonë ai vetë, atjé hahej përherë mish delje dhe kihej një shtrat në mes të pyllit brënda njëi kapanoni vetëm për burrat. Edhè gratë ishin të veçuame, kështù se të shoqit me të shoqet rrinin bashkë dhe vetëm, tek e diela. Kur të pamartuamit zdripeshin në qytet për “ndërrimin e të brëndshmevet”.
Ish një gjellë e padurueshme edhè për atë e mësuam me punën e rëndë të aravet nën rrezet të tërbuame të diellit mbi të brëndshmet rehje siciliane. Kështù, si mblodhi shumën e duhur për biletën, u kthè[/ye] në Italì. Por jo te hora e tij. Vate Torino tek e motra. Këtù gjeti punë por ngë mënd të mirrjë shpì me qirà, sepse ngë kish certifikatën e rezidencës. Dhe rezidencën ngë mënd t’e kish sepse ngë kish letrën e marrjes në punë nga ana e punëdhënësit të tij – shi ku rrijë përfrikësimi! Kish përherë rrëziku i famkeqes “fletë riatdhesimi” – ridërgimit të detyrueshëm te hora e vet – e cila fletë kle shfuqizuar vetëm te viti 1954.
Kur pati normalizuar gjithë dokumentet, gjeti shpi dhe bëri çë t’e arrëjë e shoqja.
Te puna i vate mirë. Kish hyjtur[/rë] te një firmë e vogël dekori. Ngë zbardhnin thjesht apartamente por bënin restaurime te klishë hore dhe te vila të lashta, ato çë zbukurojnë kodrën në juglindje të Torino-s. Dal’e dalë përvetësoi fshehtësìtë e artës[/it] së lashtë dhë, në sajë të zotësìsë së tij, zuri trimërìnë e zotit-mjeshtër. Kështù dal’e dalë kolegët sosën të e thërrisnin me [n]ofiqen “Napuli” dhe u bë kryepunëtor. Pra i zoti, ç’i kish besim të plotë atij, sosi se e bëri ortak[*soç].
Por ngë i u prish mendja, as zbori kryet. Plot i kënaqur nga gjella e tij, ngë gulsh[/ç]oi të rrjiedhjë prapa fitimeve më të mëdhenj. E vetmja “tekë” ish ajo të luajë parà te kasinòja por vetëm te “rrota” – roulette – si një rituale liturgjì kremtore. Mallëngjehej si një fëmijë përpara bukurìsë. T’i përkisjë njëi gruaje, njëi qyteti, natyrës o përparimit ngë bën ndryshim: gjithë ish për atë ndodhje famasme, harèje, ndjenje të pathënshme. E magjepsjë mbi të gjitha ngjyra e tyre, çë imitojë me ngjepsje[shije] instinktive te pigmentet e tij. Këtà ish të folurit të tij.
Ngë i solli kurrë zëmërim mosnjeriu për të këqìat dhe për vuajtjet e pësuame te rinìa e tij brënda njëi shoqërìe hierarkike, as për plevitin e marrë fëmijë për netët ç’u ngrys përjashta glatë të korravet, as për grumbulidhet të qelbura mbi gjithë kurmin dhe ethet çë i erdhën pas drèsë ç’e ngriti, atë, viktimë e shpëtuar nga krimi i Porteles së Gjinestrës. Flisjë pak për këto gjëra dhe me dinjitet shumë e math dhe me nderë e hjerueshme. Kthehej nga vit te hora, si shumë tjerë, pothuaj për pelegrinazh devocional, tue marrë përsipër lodhjen të përshkojë Italìnë, ahierna edhè pa autostradë, me të dobën por të paprishshmen “600” e bardhë e tij.
E vetmja lidhje me qëronjet e shkuame të tij deshi t’i siglojë me ironì edhè mbi kartëvizitën e firmës së tij artizane: «KONTI••DOREBARDHË••DEKÓRE».
Konti Dorebardhë
di Paolo Borgia
Nini kish shitur të vetmin kapital të vet, mushkun, për të marrë mbi pasaportin të vështirën visë hyrjeje “turistike” në Paraguai e për të paguar të pasosmin kalim në të tretën klasë, atë më ekonomike, atë e vuajtjes së shurdur dhe çë lurin pa lurima dhe të sprënxës së pashmangshme. Për ata udhëtarë ai ngë ish kurrë një udhëtim turistik. As edhè për “trabreshin” tënë, çë kish pasur një rekrutim pune të njëi shkreptim[/n]e në Paraguai.
Bëhej fjalë për “kazmë dhe lopatë”, si ai vetë shkruajë te ana e prapme e fotografìsë së bërë me dy shokë pune, çë i kish dërguar familjes. Kjo, pak e mësuame me italishten, mendoi atë herë se ishin embret e atyre dyve çë ai kish pë’krahu te shëmbëlltyra. Si e rrëfyejti më vonë ai vetë, atjé hahej përherë mish delje dhe kihej një shtrat në mes të pyllit brënda njëi kapanoni vetëm për burrat. Edhè gratë ishin të veçuame, kështù se të shoqit me të shoqet rrinin bashkë dhe vetëm, tek e diela. Kur të pamartuamit zdripeshin në qytet për “ndërrimin e të brëndshmevet”.
Ish një gjellë e padurueshme edhè për atë e mësuam me punën e rëndë të aravet nën rrezet të tërbuame të diellit mbi të brëndshmet rehje siciliane. Kështù, si mblodhi shumën e duhur për biletën, u kthè[/ye] në Italì. Por jo te hora e tij. Vate Torino tek e motra. Këtù gjeti punë por ngë mënd të mirrjë shpì me qirà, sepse ngë kish certifikatën e rezidencës. Dhe rezidencën ngë mënd t’e kish sepse ngë kish letrën e marrjes në punë nga ana e punëdhënësit të tij – shi ku rrijë përfrikësimi! Kish përherë rrëziku i famkeqes “fletë riatdhesimi” – ridërgimit të detyrueshëm te hora e vet – e cila fletë kle shfuqizuar vetëm te viti 1954.
Kur pati normalizuar gjithë dokumentet, gjeti shpi dhe bëri çë t’e arrëjë e shoqja.
Te puna i vate mirë. Kish hyjtur[/rë] te një firmë e vogël dekori. Ngë zbardhnin thjesht apartamente por bënin restaurime te klishë hore dhe te vila të lashta, ato çë zbukurojnë kodrën në juglindje të Torino-s. Dal’e dalë përvetësoi fshehtësìtë e artës[/it] së lashtë dhë, në sajë të zotësìsë së tij, zuri trimërìnë e zotit-mjeshtër. Kështù dal’e dalë kolegët sosën të e thërrisnin me [n]ofiqen “Napuli” dhe u bë kryepunëtor. Pra i zoti, ç’i kish besim të plotë atij, sosi se e bëri ortak[*soç].
Por ngë i u prish mendja, as zbori kryet. Plot i kënaqur nga gjella e tij, ngë gulsh[/ç]oi të rrjiedhjë prapa fitimeve më të mëdhenj. E vetmja “tekë” ish ajo të luajë parà te kasinòja por vetëm te “rrota” – roulette – si një rituale liturgjì kremtore. Mallëngjehej si një fëmijë përpara bukurìsë. T’i përkisjë njëi gruaje, njëi qyteti, natyrës o përparimit ngë bën ndryshim: gjithë ish për atë ndodhje famasme, harèje, ndjenje të pathënshme. E magjepsjë mbi të gjitha ngjyra e tyre, çë imitojë me ngjepsje[shije] instinktive te pigmentet e tij. Këtà ish të folurit të tij.
Ngë i solli kurrë zëmërim mosnjeriu për të këqìat dhe për vuajtjet e pësuame te rinìa e tij brënda njëi shoqërìe hierarkike, as për plevitin e marrë fëmijë për netët ç’u ngrys përjashta glatë të korravet, as për grumbulidhet të qelbura mbi gjithë kurmin dhe ethet çë i erdhën pas drèsë ç’e ngriti, atë, viktimë e shpëtuar nga krimi i Porteles së Gjinestrës. Flisjë pak për këto gjëra dhe me dinjitet shumë e math dhe me nderë e hjerueshme. Kthehej nga vit te hora, si shumë tjerë, pothuaj për pelegrinazh devocional, tue marrë përsipër lodhjen të përshkojë Italìnë, ahierna edhè pa autostradë, me të dobën por të paprishshmen “600” e bardhë e tij.
E vetmja lidhje me qëronjet e shkuame të tij deshi t’i siglojë me ironì edhè mbi kartëvizitën e firmës së tij artizane: «KONTI••DOREBARDHË••DEKÓRE».
Nessun commento:
Posta un commento